اخذ ایران کد در کرج
ايران کد چيست ؟
به استناد اصل يکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده 9٧ قانون تجارت الکترونيکی مصوب 1382 ، وزارت بازرگانی موظف شده است نسبت به ایجاد نظام ملی طبقه بندی کالا و خدمات شناسه کالا و خدمات ( شامل تامین و توسعه بستر اطلاعاتی زنجیره تامين ملی کالا ، استانداردها ، روش ها ، ابزار و دستورالعمل های طبقه بندی و کدگذاری کالا جهت دستیابی به زبان مشترک ملی کالا و اطلاعات پايگاه مرکزی داده ها و نیز تامین ساز و کار لازم برای طبقه بندی و کد گذاری خدمات برای رسیدن به درگاه – پرتال – اطلاع رسانی ملی کالا و خدمات ) اقدام نماید .
طرح پيشنهادی کد ملی که توسط مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات ایران به هيات وزيران ارائه گرديده بود در نامه شماره 116225 / ت / 35818 ه مورخ 12 / 9 / 1385 به تصويب رسيده و اجرای آن به مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات ایران ابلاغ شده است .
تعريف کد ملی
سيستم ملی طبقه بندی و کدگذاری کالا سيستمی است که اطلاعات پايه زنجيره تامین در حوزه کالا را تحت کنترل در آورده و به عناصر سيستم تزريق می نماید .
این سيستم با استفاده از ابزار خبره طبقه بندی و کدگذاری کالا ، زبان مشترک و مفاهيم مشترکی را در سطح ملی ايجاد نموده و کليه اطلاعات اعتباری قلم کالا را از قبيل مراجع عرضه کننده ، مشخصات فنی و استانداردهای ملی و بين المللی و … در خود ثبت و ذخيره می نماید .
هدف از راه اندازی کد ملی
این طرح با هدف کمک به شکل گيری بازار شفاف ، روان و کارآمد ، ايجاد امکان عرضه مستقيم کالا ، تحقق تامين حداکثر نيازها از منابع داخلی ، ايجاد شفافيت اقتصادی ، سلامت اقتصادی و حل معضل قاچاق کالا در کشور اجرا می شود .
مزایای داشتن کد ملی
- ایجاد زبان مشترک در شناسايی کالا و تسهيل ارتباط در سطح بنگاه های اقتصادی و بازار
- زمينه سازی جهت ایجاد حافظه اجتماعی و بستر اطلاعاتی به منظور انسجام عناصر مديریت زنجيره تامین کالا و خدمات
- زمينه ساز حضور در عرصه تجارت الکترونيک
- ايجاد قابلیت ارتباط با سيستم های کدينگ بين المللی
- معرفی و شناسائی منابع ساخت و توزيع کالا
- زمينه ساز توزيع گسترده برای توليد کنندگان و توزيع کنندگان
- زمينه ساز معرفی و تبليغ گسترده منطقه ای و جهانی کالاها
- کاهش هزينه های توزیع ، فروش و عمليات
- افزایش بهره وری سازمان ها
وظيفه مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات ایران
- سياست گذاری ، پشتيبانی ، علمی و عملی از اجرای مصوبه کد ملی در زمان تعيين شده
- نظارت بر چگونگی اجرای قرارداد تولید کد ملی
ساختار کد ملّی کالا
شناسایی محصول و خدمات در فرآیندهای کسب و کار از نیازهای اساسی به شماره میآید. بسته به نیاز در هر مرحله از فرآیندهای کسب و کار به کالاهای در حال مبادله یا مبادله شده اشاره میشود و بسیاری تصمیمات بر اساس شناخت حاصل شده از کالا اتخاذ میگردد. از نمادها، استانداردها، تصاویر و دیگر ابزارها در شناخت محصول با هدف دستیابی به درکی مشترک از محصول مورد نظر دو طرف یک مبادله کسب و کار استفاده میشود. در مواردی شناخت یک محصول با کمک قرار دادن آن در یک گروه کفایت میکند و در مواردی دیگر برای اشاره به یک محصول یا گروه مشابه باید با اشاره به جایگاه آن در یک طبقهبندی سلسله مرتبی اشاره نمود و برای روشن کردن دقیقتر آن به توصیف ویژگی خاص آن محصول نیز پرداخت. از این رو در شناخت محصول از دو روش طبقهبندی و توصیف استفاده میشود و در بسیاری از موارد استفاده ترکیبی این دو روش میتواند شناخت صحیحی از یک قلم کالا فراهم نماید.
در طبقهبندی، کالاهای مشابه بر اساس ویژگی یا ویژگیهایی در یک گروه قرار میگیرند. گروههای مشابه نیز عضو یک گروه یا خانواده عمومیتر هستند و این سلسله مراتب ادامه مییابد تا در سطح کلان به چند گروه مجزا دست بیابیم. به این ترتیب در پایینترین سطح طبقهبندی به گروه کالاهایی میرسیم که شباهتهای بسیار دارند و هرچه در سلسله مراتب به بالاتر میرویم گروهها بزرگتر اما کم تعداد تر میشوند و شباهت کالاهای عضو این گروهها در ویژگیهای محدودتری خواهد بود.
توصیف یک راهحل شناخت است و عبارت از ارائه آگاهی جزیی از یک موجودیت از طریق بیان مشخصههای آن موجودیت و ارزش مربوط به هر مشخصه است. توصیف بر خلاف طبقهبندی با سطح جزئیات بیشتر، یک شناخت دقیقتر از موجودیت ارائه میدهد. بر این اساس، برای توصیف یک محصول، یک فرهنگ ویژگیهای استاندارد نیاز است که بتوان نمونههای مختلف از یک طیف محصول را توصیف نمود.
هدف اصلی توصیف ارائه یک شناخت جزیی تر از محصول در مقایسه با طبقهبندی است. در این شناخت به جای بیان جایگاه محصول بر پایه خصوصیات مشترک، کیفیت و چگونگی آن با سطح جزئیات بیشتر بیان میشود. در این نوع شناخت، هر محصول یا گروه محصول فارغ از ارتباط با دیگر محصولات و تنها بر پایه ویژگیهای خاص خود (خواه ذاتی یا کاربردی) شناخته میشود.
همان طور که در شکل 6-1 مشاهده میشود، ساختار کد ملّی کالا دارای سه بخش است. بخش اول کلید کد است که شامل بر 7 رقم بوده و جایگاه محصول را در ساختار طبقهبندی کالا در ایرانکد مشخص میکند. بخش دوم شامل بر 5 رقم است و شماره سریال مرجع عرضه را در بر دارد. بخش سوم، سریال هر یک از کالاهای مرجع عرضه کننده است که شامل بر 5 رقم است. هر یک از ارقام کد ملّی کالا میتواند از صفر تا نه باشد و در صورتی که برای مثال شماره سریال کالاهای یک عرضه کننده به علّت تنوع بالا به بیش از 99999 برسد، امکان استفاده از حروف نیز وجود دارد.
کلید کد
الگوی ساختار سلسله مراتبی طبقهبندی ایرانکد دارای شش سطح است و در انتهای ساختار طبقه بندی به گروهی از کالاها میرسیم که خود میتوانند تنوع وسیعی از اقلام کالا را شامل شوند به عنوان مثال روغن گیاهی (با کلید کد 01642) در سطح انتهایی ساختار طبقهبندی است که به نوبه خود تنوع وسیعی از روغنهای گیاهی را شامل میشود. در بین این تنوع کالا به آنهایی که به طور یکسان توصیف میشوند (یعنی با یک الگوی وصف مدیریت میشوند) یک نام اطلاق میشود، که به آن نام پایه تکمیلی میگویند. برای مثال روغن نباتی جامد، روغن نباتی مایع و روغن نباتی نیمه جامد، سه نام پایه تکمیلی هستند که تحت ساختار روغن گیاهی تعریف شدهاند. نامهای پایه تکمیلی با توجه به قسمتهای مختلف ساختار طبقهبندی یا بر اساس کاربرد، مانند «ست اسباببازی بازی فکری» یا بر اساس ماهیت کالا مانند «گندم» ساخته شدهاند. بر همین اساس، کلید کد، کدی است که به جایگاه نام پایه تکمیلی در ساختار طبقه بندی ملی کالا اختصاص مییابد. ممکن است از سطح دوم به بعد در ساختار طبقهبندی ملّی کالا، به نام پایه تکمیلی برسیم. در نتیجه کلید کد میتواند حداقل سه رقم و حداکثر 7 رقم داشته باشد. اگر در کمتر از سطح ششم ساختار طبقه بندی، به نام پایه تکمیلی برسیم، برای تکمیل کلید کد 7 رقمی، به جای ارقام باقی مانده تا هفت رقم، عدد صفر در نظر گرفته میشود. از این رو، کلید کد برای همه کالاها هفت رقمی است.
در طراحی ساختار طبقهبندی ملّی کالا همهی ویژگیهای عمومی ساختارهای طبقهبندی، مانند افراز و عدم همپوشانی طبقات، تمام شمول بودن، پیشبینی ظرفیت اضافی، قابل فهم بودن، یکنواختی ساختار طبقهبندی و طول کد و پایداری سیستم طبقهبندی، در نظر گرفته شده است.
نظام طبقهبندی ایرانکد از نوع کاربردی و ماهیتی است. سطح ابتدایی طبقهبندی ایرانکد بر اساس کاربرد است که با محوریت انسان و نیازهای او شکل گرفته و توسعه یافته است. هرچه به سمت سطوح پایینتر ساختار طبقه بندی برویم این طبقهبندی شکل ماهیتی به خود میگیرد. به عنوان مثال میتوان به کلاس 01 که با توجه به نیاز انسان به غذا، کلاس 11 که با توجه به نیاز انسان به پوشاک، اثاثیه، لوازمالتحریر و کلاس 21 که با توجه به نیاز انسان به دارو و اقلام پزشکی و… اشاره نمود. خروجی این نظام طبقهبندی در قالب یک ساختار شکل میگیرد و ساختار طبقهبندی دربرگیرنده طیفی از محصولات است به نحوی که هر محصول خاص بتواند در یک موقعیت منحصربهفرد از آن جای گیرد.
در مثال پیشین کاربردی و ماهیتی بودن ساختار را در دو کلاس مربوط به مواد غذایی و قطعات خودرو، را میتوان مشاهده کرد. با توجه به انسان محور بودن ساختار طبقه بندی ملی کالا در ایران کد میتوان کالاها را به 5 دسته کلی تقسیم بندی کرد. در زیر به با ذکر مثالهایی از ساختار طبقه بندی ایران کد، به معرفی این گروهها میپردازیم.
الف- کالاهایی که ماهیت مستقل دارند و انسان میتواند به طور مستقیم آنها را استفاده کند، مانند: مواد غذایی، لباس، دارو، لوازم منزل، اثاثیه و …
مثال: 01- مواد غذایی
011- فرآوردههای خشک کشاورزی
012- فرآوردههای غیر خشک کشاورزی
013- فرآوردههای دامی
014- فرآوردههای طیور
015- فرآوردههای آبزیان
016- فرآوردههای صنایع غذایی
ب- کالاهایی که به عنوان مواد اولیه مورد استفاده انسان قرار میگیرند. مانند: مواد اولیه دارویی، مواد اولیه شیمیایی و …
مثال: 08- مواد اولیه شیمیایی، کانیها، سوختها و روغنها
081- انرژیها، سوختها، روغنها، گریسها و محصولات ویژه
082- مواد کانی و فلزات اساسی
083- مواد آلی و پتروشیمی
084- مواد معدنی شیمیایی
086- پوششها و حلالها و چسبها
087- کامپوزیتها و …
ج- کالاهایی که جهت پشتیبانی مورد استفاده قرار میگیرند. مانند: ابزارها، ماشین آلات راه سازی، مصالح و
مثال: 25- ابزار آلات
251- ابزار دستی
253- ابزار اندازه گیری و کنترل
254- ابزار دستی با نیروی محرکه
255- تجهیزات گروهی
257- ستها و محفظههای نگهداری ابزار
د- کالاهای صنعتی که این دسته کالاها در صنعتی خاص مورد استفاده قرار میگیرند. مانند: ماشین آلات عمومی تولید کننده و مصرف کننده توان مکانیکی، ملزومات حرارتی و برودتی صنعتی و …
مثال: 38- ملزومات عام صنایع
381- ماشین آلات عمومی تولید کننده و مصرف کننده توان مکانیکی
382- ملزومات عملیات و فرآیند های عمومی صنعتی
383- ملزومات حرارتی و برودتی صنعتی
نکته 1-کالاهایی که در دستههای فوق قرار دارند غیر قطعات نامیده میشوند.
نکته 2- در گروههای بالا (غیر از گروه مواد اولیه) کالاهایی وجود دارند که در ساخت آنها از قطعات استفاده شده است.
ه- کالاهایی که به عنوان قطعات بخشهای ذکر شده در بالا، استفاده میشوند. مانند: قطعات اقلام پزشکی و دندانپزشکی، قطعات مبلمان و اثاثیه، قطعات ماشینآلات عمومی تولید کننده و مصرف کننده توان مکانیکی و …
قطعات به لحاظ کاربرد به دو گروه تقسیم میشوند، این دو گروه عبارتند از:
1. قطعات عمومی قطعاتی هستند که کاربرد عام دارند، یعنی در سیستمها و صنایع مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. این قطعات با توجه به مشخصات ذاتی و ماهیتیشان شناخته میشوند و محل آنها در ساختار طبقه بندی بدون توجه به اینکه در چه سیستم یا صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد، معین میشود. مانند: پیچ قطعه جنرال، شیر اطمینان پنوماتیکی قطعه جنرال و…
مثال: 52 – قطعات جنرال مکانیکی، هیدرولیکی، پنوماتیکی، الکتریکی و الکترونیکی
521- قطعات جنرال مکانیکی
522- قطعات جنرال هیدرولیکی
523- قطعات جنرال پنوماتیکی
524- قطعات جنرال الکتریکی و الکترونیکی
2. قطعات اختصاصی قطعاتی هستند که کاربرد خاص دارند، یعنی در سیستم و یا صنعتی خاص مورد استفاده قرار میگیرند. این قطعات با توجه موقعیت مصرفشان تولید میشوند. مانند: لامپ قطعه تلفن، آرمیچر قطعه استارت سیستم برق خودرو، محافظ لنز قطعه تجهیزات ضبط تصویر و…
مثال: 40 – قطعات خودرو
401- قطعات سیستم هیدرولیک و پنوماتیک خودرو
402- قطعات سیستم مولد قدرت خودرو
403- قطعات سیستم انتقال قدرت خودرو
404- قطعات سیستم سوخت و تخلیه خودرو
405- قطعات سیستم خنک کننده و گرم کننده خودرو
406- قطعات سیستم هدایت و کنترل و تعلیق خودرو
407- قطعات سیستم برق خودرو
408- قطعات بدنه و شاسی و تجهیزات داخل و خارج خودرو
409- قطعات عمومی خودرو
کد مرجع عرضه یا عضویت
همانطور که پیشتر آمد، کد عضویت، 5 رقمی است و به طور اختصاصی به هر شخصیت عضو ایران کد تعلق میگیرد. حال این سوال مطرح میشود که چه اشخاصی میتوانند عضو سیستم ایرانکد شوند؟ برای پاسخ دادن به این سوأل ابتدا باید کالاهای تحت مدیریت ایران کد را به لحاظ کاربردی یا عامل تجاری تفکیک نماییم. در شکل 6-4 کالاها را به واسطه این عامل تفکیک شدهاند.
با توجه به تقسیم بندی فوق، اشخاصی که عضو سیستم ایران کد میشوند یا وارد کنندگان یا تولید کنندگان یا توزیع کنندگان صاحب نام تجارتی هستند. این اشخاص در سیستم ایران کد تحت عنوان مرجع عرضه کننده شناخته میشوند.
مرجع عرضه کننده
شخصیت حقیقی یا حقوقی عضو ایران کد که مسئولیت کالای عرضه شده خود را به عهده دارد، مرجع عرضه کننده نام میگیرد. مرجع عرضه کننده میتواند تولیدکننده کالا باشد که به عنوان مرجع سازنده کالا شناخته میشود یا وارد کننده آن باشد. همچنین اگر توزیع کنندهای دارای علامت تجاری بوده و محصولات خود را با این نام توزیع مینماید میتواند به عضویت ایران کد در آید. اما اگر توزیع کنندهای بدون علامت تجاری بوده و فقط به عنوان واسطه، کالا را توزیع میکند، نمیتواند عضو ایرانکد شود. در این میان استثنایی هم وجود دارد و آن کالاهایی مثل محصولات فله کشاورزی است، که توزیع کنندگان این محصولات عموماً نام تجارتی ندارند. در این گونه کالاها به دلیل اینکه توزیع کننده تغییراتی در آن ایجاد میکند، به عنوان مثال کالای فله را در اوزان مشخص بسته بندی میکند، علیرغم نداشتن نام تجارتی میتواند به عضویت سیستم ایران کد در آید.
الگوی وصف
بسیاری از جزئیات شناخت یک کالا را نمیتوان با الگوی طبقهبندی بیان نمود چرا که یک ریختی و یکنواختی طبقهبندی را مخدوش میکند. در سیستم ایرانکد برای رفع این مشکل از یک راه کار توصیف در قالب الگوی وصف کمک گرفته شده است. الگوی وصف متشکل از عناصر وصف و مشخصههای کارکردی کالا یا گروه کالایی است که در ترتیبی خاص پیشنهاد میشود و با ارزش دهیهای متفاوت به این عناصر به قلم کالا دسترسی مییابیم. الگوی وصف دارای فیلدهایی است که جزئیات قلم کالا را نشان میدهد و تمایز بین محصولات موجود در یک سطح طبقهبندی را شناسایی میکند. این الگوی وصف با تخصیص یک شماره سریال برای ارزش دهیهای مشخص از آن در کدگذاری وارد میشود. مثال شکل 6-4 اجزای کد ملی را به روشنی نمایش میدهد.
با توجه توضیحات فوق درباره الگوی وصف در خواهیم یافت که الگوی وصف ابزاری است برای: 1- تولید نام محصول و 2- تولید کد ملی، در نتیجه الگوی وصفی مناسب قلم داد میشود که بهترین تفکیک و بهترین نام دهی را برای کالاهای هر عضو میسر نماید.
عناصری را که در الگوی وصف کالاها قرار میگیرند، به لحاظ ماهیتی، میتوان به دو دسته تقسیم نمود:
1- عناصری که برگرفته از اطلاعات پایه کالا هستند. این عناصر بیانگر مشخصات ذاتی و ماهیتی کالا هستند و ارتباطی به فضای تجاری کالا ندارند. این عناصر به دو دسته کمی مانند وزن، طول و حجم و کیفی مانند نوع و کاربرد، تقسیم میشوند.
2- عناصری که برگرفته از اطلاعات مبنای کالا هستند. این عناصر بیانگر مشخصات ذاتی و ماهیتی کالا نبوده، برخواسته از فضای تجاری کالا هستند و به آنها عناصر اعتباری کالا نیز میگویند. از این جمله میتوان به عناصری مانند مرجع عرضه کننده و نام تجارتی اشاره نمود.
تمام مشخصات ماهیتی و اعتباری کالای تحت مدیریت شبکه ایران کد میتوانند جزو مشخصات فنی کالا محسوب شوند. در نتیجه میتوان گفت که جنس اطلاعات بکار رفته در الگوی وصف کالا از جنس مشخصات فنی است، به بیان دیگر آن بخش از مشخصات فنی کالا که جهت تفکیک و نامگذاری کالاهای شرکت عضو استفاده میشود را الگوی وصف محصول مینامیم. آن دسته از اطلاعات که عامل تفکیک کالاهای شرکت عضو نیستند، در الگوی وصف آورده نمیشوند. ولی چون این اطلاعات به شناسایی بهتر کالا کمک میکنند از آنها در بخشی به نام مشخصات فنی استفاده مینماییم. اطلاعات مشخصات فنی محصولات هر عضو در کاتالوگ الکترونیکی آن در سایت ایرانکد در دسترس است.
انواع کالا
تا کنون با ساختار دادهای کد ملی و بخشهای مختلف آن آشنا شدیم، حال به بررسی اینکه چه کالاهایی و چگونه در ایرانکد، کد ملی دریافت مینمایند میپردازیم. جهت رسیدن به این مهم ابتدا کالاها را مانند جدول زیر، بر اساس ماهیتشان تفکیک مینماییم.
همان طور که میبینید، کالاها به لحاظ ماهیتی یا جزو قطعات هستند یا غیر قطعات، غیر قطعات نیز به دو گروه فله و قابل شمارش تقسیم بندی میشوند. حال به تعریف هر یک از گروهها و همچنین چگونگی مدیریت اطلاعات آنها میپردازیم.
قطعات
قطعات به لحاظ ماهیتی به سه گروه قطعات منفرد، قطعات مرکب و مجموعه قطعات تقسیم میشوند. اگر، یک قطعه را نتوان به اجزای کوچکتری تقسیم نمود، آن قطعه منفرد است، این قطعات را به جهت اینکه قابلیت خرد شدن به قطعات کوچکتر را ندارند، اصطلاحاً منفرد منفک مینامند، مثل یک واشر یا پیچ. چنانچه امکان خرد کردن یک قطعه به اجزای کوچکتر وجود داشته باشد، به شرطی که در اجزای خرد شده، قطعهای دقیقاً با نام قطعه اصلی وجود نداشته باشد، آن قطعه باز هم منفرد است. در این حالت علیرغم اینکه قطعه ترکیبی است، چون ملحقاتی ندارد پس از خرد شدن به اجزاء کوچکتر قطعهای با همان نام قطعه اصلی در زیر مجموعههای آن مشاهده نمیشود. به این قطعات، اصطلاحاً قطعات منفرد ترکیبی میگویند. مثل موتور قطعه که در اجزای متشکله آن قطعهای به نام موتور وجود ندارد.
اگر امکان خرد کردن یک قطعه به اجزای کوچکتر وجود داشته باشد، به شرطی که در اجزای خرد شده قطعهای دقیقاً با نام قطعه اصلی وجود داشته باشد، آن قطعه مرکب است. در این حالت قطعه اصلی که یک قطعه ترکیبی به همراه تعدادی از ملحقات است. به عنوان مثال موتوری را در نظر بگیرید که به همراه دسته موتور و سایر اتصالات بدنه است، در این حالت پس خرد کردن آن به قطعات کوچکتر قطعهای با نام موتور در زیر مجموعههای قطعه اصلی ما موجود است. نکته مهم در اینجا لزوم وجود کاتالوگ فنی دستگاه یا تجهیز است که با استناد به آن قادر به تشخیص قطعه مرکب خواهیم بود.
هرگونه ماشین، تجهیز یا دستگاه را میتوان مطابق با اسناد مرجع سازنده (همانند کاتالوگ فنی محصول و…) به تعداد محدودی اجزای اصلی تشکیل دهنده محصول تقسیم نمود. هر یک از این اجزا که سطح یک ساختار محصول را نشان میدهند مجموعه قطعات نامیده میشوند. مجموعه قطعات نیز به نوبه خود شامل تعدادی قطعه مرکب و یا منفرد است.
در کدگذاری قطعات همیشه فرض را بر این قرار میدهیم که تمام قطعات منفرد هستند. با این فرض تک تک ریز قطعات باید دارای کد ملی باشند، مگر در مواردی که SET قطعات (قطعات مرکب یا مجموعه قطعات) بر اساس اسناد مرجع سازنده دارای شخصیت و ماهیتی تجاری باشند. یعنی وجود کاتالوگ فنی که شامل نام و شماره فنی (PN) قطعات است، برای کدگذاری قطعات مرکب و مجموعه قطعات اجباری است.
معیار ویژه
به دلیل مشکل بودن و زمان بری توصیف بعضی از قطعات اختصاصی، روش دیگری برای کدگذاری آنها، غیر از روش الگوی وصف پیشنهاد میشود، این روش معیار ویژه نام دارد، معیار ویژه فیلدی است که مشخص میکند در یک نام پایه تکمیلی ملاک تولید کد ملی بر اساس شماره فنی یکتا است. در واقع مبنای تولید یک کد ملی در این حالت به جای ارزشهای عناصر الگوی وصف، یک شماره فنی (PN) یکتا است. در این حالت شماره فنی (PN) یکتا باعث تولید کد ملی، و ارزشهای عناصر الگوی وصف باعث تولید نام محصول میشوند.
انواع تأمین قطعات
در بازرگانی بینالمللی اشکال متنوعی برای تأمین و عرضه قطعات و کالاها وجود دارد که گاهی به اشتباه این انواع تأمین قطعه به جای انواع قطعه شناسایی میشوند. از اینرو در این قسمت به دو شکل از مهمترین انواع تأمین اشاره میشود.
• قطعات نیمه مجزا SKD: در این شیوه تأمین، طراحی و تولید تمامی قطعات یک کالا در کشور مبدأ انجام میشود. بخش عمدهای از این قطعات مونتاژ شده است اما بخشهای سادهتر آن به صورت مونتاژ نشده و شامل قطعات منفصل همراه با شماره فنی و مشخصات فنی وارد میشود تا در کشور مقصد مونتاژ و تولید شوند. به عنوان مثال از این گونه قطعات میتوان از خودرو سواری بنز کلاس E و مزدا-3 نام برد که سیستم موتور و انتقال قدرت آن به صورت مونتاژ شده، و سایر قطعات به صورت منفصل وارد میشوند تا در ایران مونتاژ و به محصول نهایی تبدیل شوند.
• قطعات کاملاً مجزا CKD: این الگو شبیه SKD است، با این تفاوت که در حالت CKD، قطعات به صورت منفصل به کشور مقصد وارد شده و برای تولید محصول نهایی، مونتاژ میشوند. از محصولاتی که با تأمین قطعات به صورت CKD تولید میشوند، میتوان به خودرو رنو مگان از شرکت پارس خودرو اشاره کرد.
طبق مأموریت تعریف شده برای ایران کد، این سیستم برای محصولی کد ملّی صادر میکند که دارای ذات و ماهیت مشخصی باشد. این ذات یا ماهیت باید دارای شماره و مشخصات فنی بوده و در کاتالوگ محصول قابل ارائه باشد. بنابراین نوع عملّیات تجاری و نحوه تأمین محصول قابلیت دریافت کد ملی را ندارد و ورود کالا به صورت CKD یا SKD تأثیری در فرایند کدگذاری نخواهد داشت. با این تعریف ایرانکد یا به یک محصول منسجم و قابل استفاده برای مشتری، کد ملّی میدهد یا اگر محصول هنوز مونتاژ نشده و به صورت قطعات مجزا است به تک تک قطعات آن (قطعات منفرد) کد میدهد.
کالاهای فله
کالاهای فله کالاهایی هستند که مقیاس اندازهگیری آنها مشخص است ولی مقدارشان مشخص نیست. به بیان دیگر این کالاها قابل اندازهگیری هستند، به عنوان مثال ما قادر به اندازه گیری وزن یا حجم این کالاها هستیم ولی با مقدار مشخصی از این کالاها سر و کار نداریم. در کالاهای فله به دلیل مشخص نبودن مقدار کالا، کد ملّی برای واحد اندازهگیری یا مقیاس اندازهگیری آن کالا صادر میشود، کالاهای فله میتوانند دارای بسته بندی یا فاقد بستهبندی باشند.
جدول 6-1 نحوه ارزش دهی با عناصر مختلف، مربوط به مقدار کالا را نشان میدهد. عناصر و ارزشهای درج شده در این جدول فقط جنبه مثال دارند مثلاً میتوان از هر واحد وزنی دیگری غیر از کیلوگرم نیز برای ارزشدهی به وزن استفاده کرد.
کالای قابل شمارش
کالای قابل شمارش کالایی است که مقدار و بستهبندی معین و قابل تفکیکی دارد. به نحوی که میتوان کالا را به لحاظ تعداد آن شمرد. هر بسته کالا در این حالت با بسته دیگر هیچ گونه تفاوتی ندارد، کاملاً یکسان است و میتوان با دیگری جایگزین نمود. در این حالت مقدار کالایی را که قصد داریم کد ملی برای آن صادر کنیم، حتماً باید مشخص نماییم. مقدار میتواند شامل وزن، حجم، طول، ابعاد یا تعداد در واحد کالا باشد.
کالاهای سفارشی
در تمام دستههای پیش گفته، نوعی از کالاها به نام کالاهای سفارشی نیز وجود دارد. کالای سفارشی کالایی است که به سفارش مشتری و بر اساس مشخصات و نیازمندی مشتری تولید میشود و به صورت انبوه و محصول ثابت در خروجی خطوط تولید مطرح نیست. در واقع کالاهای سفارشی محل آمیختن کالا و خدمت است. کالاهای سفارشی به دو دسته تقسیم میشوند:
1. کالاهای سفارشی مقیاسپذیر مانند کابینت آشپزخانه، پرده یا … که همانند یک متر لوله یا یک کیلوگرم کالای فله صاحب کد ملّی میشوند. در این حالت تعدادی از عناصر کارکردی کالا را به عنوان مقادیر ثابت در نظر گرفته و همچون کالاهای فله کد ملی را برای واحد اندازهگیری کالا صادر مینماییم. به عنوان مثال پرده که به طور سفارشی در ابعاد مختلف، متناسب با ابعاد پنجره در هر محل ساخته میشود.
2. کالاهای سفارشی خارج از دسته فوق کالاهایی هستند که تنوع نامحدودی در اجزاء تشکیل دهنده دارند و بر اساس مقیاس اندازه گیری نیز عرضه نمیشوند. این کالاها در قالب مجموعهای از کالاها (سیستم کالا) و خدمات (سیستم خدمات) معرفی میشوند، مانند تابلو برق، آسانسور یا سیستم سردخانه. در این حالت کد ملی برای اجزای تشکیل دهنده سیستم یا دستگاه تولید میشود.